Bosanskohercegovačka kompozitorica Hanan Hadžajlić tokom novembra 2024. godine boravila je u Berlinu kao gošća dva etablirana festivala savremene umjetničke muzike na kojima su upriličene premijere njenih recentnih djela, što je nastavak višegodišnje saradnje Hadžajlić s različitim renomiranim solistima, ansamblima i produkcijama, značajnim nosiocima njemačke savremene muzičke scene. Umjetnički rad ove kompozitorice tamošnja stručna javnost prepoznala je još 2020. godine, te je kroz niz premijernih izvedbi do danas afirmisan kao prepoznatljiv dio koncertnih repertoara.
Kao narudžba koprodukcije ansambla mosaik, jednog od vodećih evropskih ansambala na polju savremene umjetničke muzike, i Klangwerkstatt, najstarijeg berlinskog festivala u ovom polju koji je uspio održati kontinuitet preko tri decenije, nastajala je i u više faza publici predstavljena kompozicija “Distorted Symmetries (I, II, III)” za klarinet/bas klarinet, ansambl i traku.
Svjetskoj premijeri trostavačnog djela prethodila je praizvedba prvog stava “Distorted Symmetries I”, verzije za klarinet/bas klarinet i traku, koju je, kao refleksiju strukturnog, tehničkog i estetskog okvira ove ciklične kompozicije, upriličio Christian Vogel, klarinetist ansambla mosaik, na koncertu održanom 30. juna 2024. godine na festivalu UpToThree u industrijskom ambijentu Acker Stadt Palasta, prostora profilisanog kao okupljalište nezavisne savremene berlinske plesne, teatarske i muzičke scene. Ovaj festival organizuje ansambl mosaik u specifičnom obliku koji podrazumijeva solističke nastupe ili izvedbe u kamernim formacijama (do tri muzičara), predstavljajući muzičke koncepte u nastajanju. Ovogodišnji dvodnevni program (29-30.6), tematski uokviren nazivom “Zahlen Skalen Spektren” [Brojevi, skale, spektri], svojim kamernim (gotovo klupskim) i eksperimentalnim formatom ponudio je pluralizam aktualnih kompozitorskih istraživanja različitih strukturnih i zvučnih prostora savremene umjetničke muzike u njenoj alternativnoj slobodnoj vaninstitucionalnoj pojavnosti uz osebujni radijski performans vokalistice Nine Guo koji je, kao i koncertni program, emitovan na frekvencijama eksperimentalnih radiostanica TeslaFM i Cashmere Radio.
Kao dio repertoara koncerta Clarinet Captures, održanog 14. novembra u Kunstquartier Bethanien u okviru desetodnevnog festivala Klangwerkstatt (8-17.11), ansambl mosaik je premijerno izveo kompoziciju Hanan Hadžajlić u finalnom obliku, kao cjeloviti trostavačni komad, ali i djela koja su komponovali Haukur Thór Harðarson, Hovik Sardaryan i Luca Staffiere. Solistička dionica povjerena je klarinetisti Christianu Vogelu, dok je ansamblom dirigovao Christoph Breidler. U razgovoru sa moderatoricom Leonie Reineke, program koncerta prethodno je predstavio Michael Zwenzner, muzikolog i umjetnički direktor ansambla mosaik, koji se osvrnuo na proces nastanka i selekcije novih djela, te na specifičnosti idejne programske niti koncerta.
Osnovan kao platforma za afirmaciju nove muzike 1990. godine na inicijativu kompozitora Petera Ablingera, njegovih studenata i kolega na Musikschule Kreuzberg neposredno nakon pada Berlinskog zida, ovaj festival u skladu s historijskim trenutkom nastanka od početka djeluje prekretnički. Inicijalni koraci, između ostalog, usmjereni ka povezivanju dvije strane grada, kroz izvedbe djela kompozitora iz istočnog u zapadnom dijelu Berlina, višedecenijskim djelovanjem su prerasli u opredijeljenost za jukstapoziciju i fuziju Istoka i Zapada, razvijajući i prateći nove muzičke, često multimedijalne krosžanrovske forme, te stvarajući prostor za raspravu o savremenim muzičko-estetskim pozicijama.
Sedmicu nakon koncerta Clarinet Captures, 21. novembra, kao dio programa festivala Sound Plasma, posvećenog promociji alternativnijih pogleda na intonaciju i zvuk i redovno realiziranom na relaciji Tallinn-Berlin, Ensemble for New Music Tallinn (ENMT) je pod vodstvom dirigenta i kompozitora Arasha Yazdanija u Ev. Kirchengemeinde Genezareth priredio njemačku premijeru kompozicije “Ghetto 2024: صمود” za ansambl i traku, napisanu za ovaj estonski ansambl kao narudžba bosanskohercegovačkog SONEMUS Festivala. Osim komada Hanan Hadžajlić, koncertni repertoar je uključio djela Arasha Yazdanija, Sonje Mutić, Elo Masing i Fausta Romitellija.
Kompozicija “Ghetto 2024: صمود”, u kojoj kompozitorica povezuje estetiku savremene umjetničke muzike sa EDM, trap i muzičkim elementima Bliskog istoka i Sjeverne Afrike, istražuje transformaciju pojedinačnih marginaliziranih glasova u kolektivni izraz protesta kroz međukulturni muzički dijalog, odražavajući način na koji su imigrantske supkulture transformirale globalnu muzičku scenu uprkos marginalizaciji. Koristeći arapski termin صمود [ṣumūd; istrajnost/otpor/postojanost/borba] kao drugi dio naslova, djelo rezonuje sa višedecenijskim, trenutno intenziviranim, palestinskim stradanjem.
Izvedba je održana u trenutku stupanja na snagu recentne sporne rezolucije njemačkog Bundestaga, usvojene početkom novembra 2024, kojom se od njemačkih institucija kulture, između ostalog, zahtijeva uvođenje pojačanih i restriktivnih mjera nadzora nad sadržajem koji aludira na palestinsko-izraelske teme, posebno problematizirajući imigraciju i djelovanje zajednica iz sjevernoafričkih i bliskoistočnih zemalja. Ovakve represivne mjere, koje uslovljavaju predstavljanje i finansiranje umjetničkih projekata, značajno će ograničiti i ugroziti slobodu govora u njemačkom javnom prostoru.
U sjeni izglasane rezolucije, kompozicija “Ghetto 2024: صمود” korespondira s brojnim grupnim inicijativama i individualnim glasovima otpora njemačkih umjetnika prema opresiji zvaničnog političkog, institucionalnog i medijskog diskursa i djelovanja. Njemačkom premijerom, održanom u ovom turbulentnom trenutku, pojačana je etička pozicija kompozicije i potvrđena njena ekspresivna snaga i relevantnost.
